Sovyetler Birliği’yle uzun rekabetinin akabinde ABD’nin uzay yarışındaki en güçlü rakibi artık Çin NASA bu Yenibosna Escort yarışta hiç olmadığı kadar özel şirketlere güveniyor İrili ufaklı uzay şirketlerine devasa yatırımlar yapılırken uzayın trilyon dolarlık bir sanayi haline gelmesi bekleniyor
Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi NASA Lideri Bill Yenibosna Escort Bayan Nelson ABD yeniden Ay’a gitmek için Çin ile yarışıyor diyor
BBC’ye verdiği röportajda Nelson yarışta önde olduklarını garanti altına almak istediğini söylüyor
Yorumları NASA’nın Sovyetler Birliği’yle uzay rekabeti içinde olduğu Escort Yenibosna 1960’lar ve 1970’lerde yaşananları hatırlatıyor Bundan yarım yüzyıl sonra NASA artık işin büyük bir kısmını özel şirketlere yaptırıyor
Nelson bu şirketlerin maliyetleri paylaşarak kritik rol oynadığını ve NASA’nın özel daldan girişimcilerin yaratıcılığından faydalandığını belirtiyor
2021’de NASA’nın Ay’a iniş sistemi üretmesi için üç milyar dolarlık mukavele imzaladığı SpaceX şirketini işaret ediyor Milyarder Elon Musk’ın şirketi tıpkı vakitte bugüne kadar üretilen en güçlü roketin imalcisi
ABD’li öteki özel şirketler de uzay rekabetinin yararlarını hissediyor NASA bu yılın başında Amazon’un kurucusu Jeff Bezos’un Blue Origin şirketiyle gelecekte kullanılacak Ay’a iniş sistemini üretmek üzere 3 4 milyar dolarlık kontrat yapmıştı
SpaceX and Blue Orijin milyarlarca dolarlık devlet finansmanından yararlanan şirketlerden yalnızca ikisi
ABD Çin’le daha geniş rekabetinin yalnızca bir kesimi olan bu yatırımı yarışta önde kalmak hedefiyle yapıyor
Ağustos sonunda Hindistan Ay’a yumuşak iniş yapan dördüncü ve uydumuzun güneyine iniş yapan birinci ulus olma unvanını elde etmişti
Bu muvaffakiyete karşın Çin’in uzay programı NASA tarafından daha yakından izleniyor
Çin kendi uzay üssü olan tek ülke ve halihazırda Ay’dan örnekleri yeryüzüne getirdi Ülke Ay’ın kutup bölgelerine ulaşmayı da hedefliyor
Nelson bu bahisteki dertlerini şöyle tabir ediyor Beni endişelendiren şey Ay’ın güney kutbunda su bulduğumuz durumda Çin’in oraya gidip ‘Burası bizim bölgemiz buraya gelemezsiniz bizim’ demesi olurdu
NASA Lideri Nelson Çin’in Güney Çin Denizi’nin birtakım bölgelerinde egemenliğini ilan etmek için yapay adalar inşa etmesinin bu telaşını desteklediğini savunuyor
Nelson birebir vakitte Çin’in uzayda ve Ay yüzeyinde bugüne kadar yapılmış en âlâ vazife olması amaçlanan ABD’nin öncülük ettiği Artemis misyonuna katılmadığına da işaret ediyor
Çin ise uzayın barışçıl bir halde keşfedilmesine bağlılığını vurguluyor
Ülke daha evvel uzay programıyla ilgili ABD’nin dertlerini Çin’in olağan ve makul uzay teşebbüslerine karşı bir karalama kampanyası olarak nitelendirerek reddetmişti
NASA’nın harcamaları ne kadar arttı
İki ülke ortasındaki rekabet NASA’nın devasa yatırımlarının da önünü açtı Ajans 2021 yılı Eylül ayının sonuna kadar yaptığı harcamaların bir evvelki yıla nazaran yüzde 10 7 arttığını ve 71 2 milyar dolara çıktığını açıklamıştı
SpaceX üzere büyük şirketlerle gündeme gelse de NASA’nın harcamaları daha geniş bir ekonomik tesire sahip
Nelson Harcamalarımızın dörtte biri küçük işletmelere gidiyor diyor
Eski bir NASA mühendisi olan Harvard Business School’da Uzay Ekonomisti Sinead O’Sullivan bu yatırımın küçük firmaların bilhassa de yeni kurulan işletmelerin büyümesini hızlandırabileceğini söylüyor
Hükümetin çoklukla yeni kurulan firmalar için birinci müşteri olarak hareket ettiğini belirtiyor Öbür taraftan bu mukaveleler sayesinde özel yatırımcılara yaklaşmalarının ve daha fazla gelir sağlamalarının önünün açılabileceğini söylüyor Çoğu vakit risk sermayesi ve özel sermaye yatırımları hakkında konuşuyoruz lakin kamunun hissesi da en az bunlar kadar önemli
‘Küresel iktisadın belkemiği’
Ay’a dönüş yarışı çok daha karlı olduğu düşünülen başka uzay faaliyetlerini de hızlandırmış üzere görünüyor
Rusya birinci uzay rekabetinde ABD ile yarışırken 1957’de yörüngeye uydu yerleştiren birinci ülke oldu Avrupa Uzay Ajansı’na nazaran şu anda dünya yörüngesinde 10 bin 500’den fazla uydu var
Yatırım şirketi Space Capital’in kurucusu Chad Andersen SpaceX’in son on yıldır kesimi hareketlendirdiğine inanıyor
Bugün uzaydan bir yatırım kategorisi olarak bahsetmemizin tek nedeni SpaceX’tir Yaklaşık on yıl evvel birinci ticari uçuşlarını yapmadan evvel tüm pazar hakikaten kamunun hakimiyetindeydi diyor
ABD merkezli mühendislik firması BryceTech’e nazaran şu anda yörüngede olan uyduların yarıya yakını son üç yılda fırlatıldı
Bu hızlanma aslında sırf iki şirket sayesinde oldu Bunlar One Web ve Elon Musk’un Starlink’i
Anderson Uzay iktisadı roketler ve uydu donanımından ibaret değildir global ekonomimize güç veren belkemiğidir diye açıklıyor
Yörüngedeki uydu sayısının artmasıyla birlikte tarım sigorta ve denizcilik sanayileri de dahil olmak üzere artan sayıda şirketin sağladıkları bilgiler için yeni kullanım alanları bulduğunu söylüyor
Uzay firmalarını gelecekte ne bekliyor
Yeni Zelanda merkezli RocketLab uzay ekonomisindeki bir öbür büyük oyuncu
SpaceX’in rakibi olan bu teşebbüs ortalarında NASA ve başka ABD devlet kurumlarının da bulunduğu müşterileri için halihazırda 40 fırlatış gerçekleştirdi
Bir mühendis olan kurucusu Peter Beck bulaşık makineleriyle başlayan mesleğine uzaya roket fırlatarak devam ediyor
Beck fırlatışla birlikte pek çok iş fırsatının olduğunu şöyle anlatıyor
Fırlatma yaklaşık 10 milyar dolarlık bir fırsat Sonra uyduları inşa etmek üzere yaklaşık 30 milyar dolarlık altyapı fırsatları var Uygulamalar var ve bu da yaklaşık 830 milyar dolarlık bir fırsat
ABD merkezli yatırım bankası Morgan Stanley global uzay sanayisinin hacminin 2040 yılına kadar yıllık 1 trilyon doların üzerine çıkacağını varsayım ediyor
Peki uzaya seyahat yapan firmaları ne bekliyor
Beck başta madencilik olmak üzere Ay’daki fırsatlara temkinli yaklaşıyor
Bugün Ay’a gidip bu cevherleri Dünya’ya geri getirmek ekonomik olarak makul değil
NASA’dan Bill Nelson tıbbi araştırmalar için fırsatlar görüyor
İlaç firması Merck tarafından 2019 yılında Milletlerarası Uzay İstasyonu’nda kanser tedavisinin geliştirilmesine katkıda bulunmak üzere yürütülen bir araştırma üzere çalışmalara dikkat çekiyor
Ayrıca fiber optiklerin yer çekimsiz ortamda daha verimli biçimde üretilebileceğini de söylüyor
Sonunda alçak Dünya yörüngesinde çok sayıda ticari faaliyet göreceğiz diye ekliyor
