Gazze Şeridi ni denetim eden Hamas ın İsrail e karşı başlattığı İslami Cihad ve Filistin Beylikdüzü Escort Halk Kurtuluş Cephesi nin FHKC de iştirak ettiği Aksa Tufanı Operasyonu güç istikrarını ve oyunun kurallarını değiştirirken Araplar ile Yahudi devleti ortasındaki olağanlaşma süreçlerini öldürme ya da en azından dondurma Beylikdüzü Escort Bayan potansiyeli taşıyor
Abraham Muahedeleriyle ağa takılan iktidarları ince ayar reaksiyonlar vermeye zorlayan gelişmeler İsrail le münasebetleri olağanlaştırmayı düşünen aktörler üzerinde göz arkası edemeyecekleri kamuoyu baskısı oluşturuyor
Filistin davasının temellerinden söküldüğü Escort Beylikdüzü ve İsrail in yenilmezliğini kabul ettirdiği bir üstünlük algısı üzerinden birkaç yıldır olağanlaşma treni yol alıyordu
Abraham Mutabakatlarına Birleşik Arap Emirlikleri BAE Bahreyn Sudan ve Fas ın dahil olması İsrail i çemberi genişletme konusunda epey umutlandırdı
Büyük amaç ekonomik gücü ve İslam dünyasındaki yükü nedeniyle Suudi Arabistan dı Normalleşmede asıl büyük sorun artık Suudi Arabistan
Kuşkusuz Hadim ül Haremeyn Mekke ve Medine’nin hizmetkârı sıfatını taşıyan bir ülkenin İsrail le el sıkışması ötekilerle kıyaslanamaz Bu İsrail açısından kartopu tesiri yapacak kapılar açabilir
Ülkenin fiili yöneticisi Veliaht Prens Muhammed bin Selman ın geçen ay BM Genel Şurası sırasında Fox TV ye verdiği mülakatta olağanlaşma muahedesine her geçen gün daha da yaklaştıklarını söylemesi heyecan yaratmıştı İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da konseydeki konuşmasında Riyad la tarihi muahedenin eşiğinde olduklarını vurgulamıştı
Halbuki Riyad ın kamuoyuna yansıyan halinde olağanlaşma Doğu Kudüs ün başşehir olacağı bir Filistin devletinin kurulması ve Filistinlilerin haklarının iade edilmesi şartına bağlanıyordu
Bir Suudi teşebbüsü olarak Arap Birliği 2002 de 1967 hudutlarında iki devletli tahlile gidilmesi halinde tüm Arapların İsrail i tanımasını öngörün Arap Barış İnisiyatifi ni onaylamıştı Abraham Mutabakatlarına katılanlar Filistinlilere taahhütlerinden dönmüş oldu
Kimi uzmanlara nazaran İsrail Abraham Muahedeleri ile Filistinlilere devlet değil Filistin davasının tabutuna son çiviyi çakmayı umuyor
İsrail 1980 de Kudüs ü parçalanamaz biçimde Yahudi devletinin başşehri ilan ederken Abraham Mutabakatlarının mimarı ABD de 2017 de bu kararı tanıyıp elçiliğini Tel Aviv den Kudüs e taşıyarak iki devletli tahlile bağlılığını fiilen bitirdi
Oslo Barış Muahedesi zati Batı Şeria ve Doğu Kudüs te işgali daha da genişletecek formda pratik bulmuştu Bu süreç ayrıyeten hiçbir maksada ulaşmadan El Fetih in tekelindeki Filistin Yönetimi nin altını oymuştu
İsrail de hem laik hem dinci partiler Filistinlilerle mümkün barışa Doğu Kudüs Batı Şeria’daki yerleşimler Ürdün Vadisi ve Filistinli mültecileri asla dahil etmeyi düşünmüyor Ana aktörlerden hiçbiri iki devletli tahlil fikrini benimsemiyor
Haliyle Riyad ın Filistin devletinin kurulması amacını gözeterek İsrail e yanaşması kamuoyunu atılacak adımlara hazırlama taktiği olarak görülüyor
Olası bir senaryo olarak İsrail in rahat kaçabileceği birtakım taahhütlerle Filistinliler lehine bir imaj vererek Riyad ın işini kolaylaştırabileceği öngörülüyor
İsrailliler Filistinliler tarafında geçerli parametreler yerine ekonomik barış fikrini sihirli bir çıkış olarak pişiriyor Abraham Mutabakatlarının temel dinamiği de ekonomik teşvikler
Suudi Arabistan bir yandan İsrailli bakanları ağırlayarak kendi bariyerini yıkarken başka taraftan birinci kere Filistin e elçi atadı İsrailli bakanları ağırlaması Filistinliler için ihanet elçi ataması da bağlılığı temsil ediyor
İki ülke ortasında olağanlaşma görüşmeleri sürerken İsrail’den heyetler Suudi Arabistan’a giderek bir unsur imza attı
Turizm Bakanı Haim Katz 27 28 Eylül de Riyad da BM çatısı altındaki bir toplantıya katıldı Akabinde İrtibat Bakanı Şlomo Karhi ve Knesset Ekonomi Komitesi Lideri David Bitan ın başkanlığında 14 kişilik bir heyet 4 Ekim de BM nin Dünya Posta Birliği toplantısı için Riyad daydı
Beri tarafta Suudi Arabistan birinci kere Filistin’e yerleşik olmayan bir büyükelçi atadı Büyükelçi Nayif Bender el Sudeyri Ramallah kentinde Filistin Devlet Lideri Mahmud Abbas’a inanç mektubunu sundu
Bu tıpkı vakitte Suudi Arabistan ın Filistin idaresine birinci resmi ziyaretiydi Suudilerin Filistin belgesindeki düşüncesi destekledikleri El Fetih in güçten düşmesi buna karşı İran ın dayanağıyla Hamas ve İslami Cihad ın inisiyatif alması
Riyad ın Müslüman Kardeşlere karşı hasmane tavrı da bu hareketin Filistin uzantısı sayılan Hamas a karşı arayı büyütüyor Riyad Ramallah ortasındaki bu köprü iki gayeye taalluk ediyor Biri Hamas ın rakibi El Fetih in durumunu güçlendirilmesi başkası Riyad dan Kudüs e giden diplomatik yolun açılması Her ikisi de Gazze deki hakim güçler için alarm nedeni
Tabii tartışmalar Filistin sorununun gölgesinde dönüyor ancak ABD nin Riyad ı İsrail limanına çekmeye çalışırken Cemal Kaşıkçı cinayeti İran la nükleer mutabakata dönme kararı Körfez i Çin ile Rusya dan uzaklaştırma teşebbüsleri ve petrol üretimini artırma baskısının yol açtığı soğuklukları gidermesi gerekiyor
Biden idaresi Veliaht Prens Muhammed bin Selman ı paryalaştıran tavrından çark edip itimat artırıcı kimi adımlar atsa da Suud İsrail olağanlaşmasını çevreleyen belgelerin üstesinden şimdi gelebilmiş değil
Ayrıca Suud Amerikan iştirakine kara kedinin girdiği aralıkta kimi şeyler değişti İsrail le Arap normalleşmesinde katalizör etken olarak İran dan gelen tehditler öne çıkıyordu Çin in arabuluculuğunda Suudilerin İranlılarla el sıkışması ve ilgileri normalleştirmesi Abraham Mutabakatlarının cazibesini zayıflattı
Benzer halde BAE ve Kuveyt le ilgileri tekrar elçilik seviyesine yükselten İran İsrail le barışmış olan Ürdün ve Mısır la da yeni sayfa açmanın eşiğine geldi
ABD bir müddetten beri Riyad a kur yapsa da Suudiler bağlarını Çin Rusya ve Hindistan üzere ülkelerle zenginleştirme eğiliminden vazgeçmiyor Ülkenin yeni yılda BRICS e dahil olması da bir öteki açıdan bunun teyidi
Riyad İsrail le olağanlaşma için ABD den gelişmiş silahlar ve nükleer teknoloji alımının yanı sıra NATO gibisi güvenlik taahhütlerini içeren güçlü bir paydaşlık muahedesi arıyor
İsrail Amerikan ikilisi istenileni verme konusunda mutabık değil Filistin bütün bu pazarlıklarda bir sos üzere sırıtıyor Konuşulan evraklarda ilerleme sağlanırsa İsrail le olağanlaşmayı kendi kamuoylarında hazmettirecek bir çerçeve de bulabilirler
Gazze den fırlayan tufana kadar Suudi yorumcular Mescid i Aksa odaklı tansiyonlardan hareketle Filistinlilerle makul ve adil bir mutabakata varmadan İsrail’le olağanlaşmanın güç olacağını düşünüyordu Aksa Tufanı olağanlaşma trenine ek çekinceler bindirdi
Suudi Dışişleri son tırmanışla ilgili resmi tavrını şu cümlelere sığdırdı Silahsız sivillerin amaç alınmasını reddediyoruz Tüm tarafları milletlerarası insani hukuka hürmete davet ediyoruz
İsrail ile Filistinlileri eşitleyen bir yaklaşımla Riyad iki tarafta da gözetmek durumunda kaldığı çıkarları olduğunu hissettiriyor
Sonuç olarak Aksa Tufanı olağanlaşma teklifini cazip kılan bölgesel şartlar değişirken Suudi Arabistan ı gemiye alarak Abraham Anlaşmaları na yine diriltme uğraşlarına denk geldi Filistinlilerin roketleri bu sürece de değiyor
Filistinliler bununla Gazze Doğu Kudüs ve Batı Şeria daki mevcut siyasetler nedeniyle İsrail e bir hudut çekmeyi hedeflerken olağanlaşma sürecine giren Araplara da Filistin davasını başınıza nazaran kapatamazsınız biz buradayız demiş oluyor Hamas şimdilik İsrail in kapıldığı optimist atmosfere kükürt bastı Suudilerin İsrail le etkileşimine çomak soktu Filistin idaresinin konumunu güçlendirmeye yönelik Suud teşebbüsünü etkisiz kıldı
Aksa Tufanı nın siyasal tesiri ne kadar sürer Pek çok şey çatışmaların müddeti genişleyip genişlemeyeceği ve yıkımın boyutlarına bağlı Her halükârda bu şartlarda olağanlaşma bir müddetliğine buzdolabına kaldırılabilir Direniş ekseni ndeki yorumcuların okuduğu üzere Abraham Mutabakatlarının öldüğü tarafındaki çıkarımlar için tahminen beklemek gerekebilir Sonuçta siyasi süreçlere dur kalk komutu veren yıkım birinci defa yaşanmıyor
