Azerbaycan ın Dağlık Karabağ da geçen hafta gerçekleştirdiği operasyonun yankıları sürüyor
Bölgedeki Ermenilerin bir kısmı side Escort da Ermenistan a geçmeye devam ediyor
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise bu sıcak gündemin ortasında Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ne giderek Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile görüştü
Peki Azerbaycan ın son operasyonu side Escort bayan bölgede hangi sonuçları doğurdu ve istikrarları nasıl etkileyebilir
Operasyon nasıl başladı ve gelişti
Olayların yaşandığı bölge Azeriler tarafından Dağlık Karabağ Ermeniler tarafından ise Artsakh olarak isimlendiriliyor
Bu bölge memleketler arası Escort side alanda Azerbaycan toprağı olarak tanınıyor lakin bölgenin geniş kesitleri 30 yıldır Ermeni güçlerinin denetimi altında
2020 yılındaki 2 Dağlık Karabağ Savaşı Rusya nın arabuluculuğunda imzalanan bir ateşkes muahedesiyle sona ermişti
Ancak bölgedeki tansiyon sona ermedi
Azerbaycan 19 Eylül’de Dağlık Karabağ’da terörle mücadele operasyonu başlattığını duyurdu bölgedeki Ermeni güçlere teslim olmaları ve yasa dışı rejime son vermeleri daveti yaptı
Azeri Savunma Bakanlığı Dağlık Karabağ’daki Ermeni güçlerini Azeri Ordusu mevzilerini sistematik top ateşine tutmakla suçladı
Ermenistan Savunma Bakanlığı ise Ermenilerin ateş açtığı argümanının gerçeklerle bağdaşmadığını söyledi
Dağlık Karabağ daki Ermeni güçler Azerbaycan ın askeri operasyon başlatmasından 24 saat sonra ateşkesi kabul etti
BBC Türkçe ye konuşan Oxford Üniversitesi nin Rusya ve Doğu Avrupa Çalışmaları kısmı öğretim üyesi Dr Leyla Aliyeva Azerbaycan ın 2020 deki savaşı bitiren mutabakat kapsamındaki Dağlık Karabağ ın silahsızlanması üzere unsurların hayata geçmemesi üzerine bu operasyonu başlattığını söylüyor
Aslında 2020 den sonra da devir periyot bölgede gerginlikler yaşandı
BBC Türkçe nin görüştüğü Ermenistan ın başşehri Erivan daki fikir kuruluşu Bölgesel Çalışmalar Merkezi nin RSC yöneticisi Richard Giragosian da 2020 den sonra savaşın aslında tam olarak bitmediğini Azerbaycan ın son operasyonunun da Azerbaycan açısından Dağlık Karabağ ı denetim altına gayesiyle sürdürdüğü operasyonların bir devamı olduğunu belirtiyor
Ermeni siviller nasıl etkilendi
Operasyon akabinde Dağlık Karabağlı birtakım Ermeniler Azerbaycan’ın bir kesimi olarak yaşamak istemedikleri ve ‘etnik temizlikten’ korktukları için Ermenistan’a gitmeye başladı
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan Dağlık Karabağ dan gelecek Ermenileri ağırlamaya hazır olduklarını söyledi
BBC muhabirleri Kathryn Armstrong ve Nataliya Zotova nın aktardığına nazaran 120 bin Ermeni nin yaşadığı bölgeden ayrılanların sayısı 6500 ü geçmiş durumda
Reuters haber ajansı birçok araç konvoyunun Dağlık Karabağ ın Ermeniler tarafından Stepanakert Azeriler tarafından ise Hankendi olarak isimlendirilen başşehrinden Ermenistan a geçmek için güneydeki Laçin koridoruna hareket ettiğini aktardı
Ermenistan Cumartesi günü Birleşmiş Milletler’den Dağlık Karabağ daki Ermenilerin haklarını gözlemleyecek bir misyon göndermesini istedi ve varlıklarının tehlike altında olduğunu savundu
Azerbaycan ise bu suçlamayı reddediyor ve bölgedeki Ermenileri ülkenin eşit yurttaşları olarak tekrar entegre etmek istediğini söylüyor
Bölgede bulunan Dağlık Karabağ daki Ermenilerin akıbetinin bilinmeyen olduğunu aktaran BBC muhabiri Olga Ivshina Azerbaycan ın BM ye Dağlık Karabağlı Ermenilere eşit yurttaş muamelesi yapacağını söylediğini lakin artık mukadderatlarının Azerilerin elinde olduğunu aktarıyor
Operasyon Rusya’nın bölgedeki pozisyonunu nasıl etkiledi
Ermenistan kamuoyunda son yaşanan süreçte Rusya ya tenkitler artarken birtakım uzmanlar Rusya nın yeni periyotta bu bölgedeki yükünün azalabileceği görüşünü savunuyor
Oxford Üniversitesi nden Dr Leyla Aliyeva Rusya nın hem Ermenistan hem de Azerbaycan da azınlıklar konusunu kendi tesir ve genişleme anlayışı için kullanan ‘kötücül bir aktör’ olarak görüldüğünü söylüyor
Richard Giragosian ise Rusya nın son süreçte tesirli bir hal almamasının sürpriz olmadığını belirtip bu durumu iki sebeple açıklıyor
Birincisi Rusya Ukrayna daki başarısız işgali nedeniyle bunalmış ve dikkati dağılmış durumda İkincisi ise Rusya’nın gücü iki bin barış gücüyle bölgedeki 2020’deki barış muahedesini muhafazaya ve kurallarını uygulamaya yetmedi ve bunda isteksizdi Ermenistan Rusya nın sıkıntının tahlilinin değil sorunun modülü haline geldiğini fark etti
Türkiye nasıl bir tavır aldı
Türkiye Azerbaycan ın en kıymetli müttefiklerinden
2020 yılındaki savaşta Bakü ye askeri dayanak sunan Ankara son krizde de Azerbaycan ı destekledi
Cumhurbaşkanı Erdoğan 26 Eylül de Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti nde İlham Aliyev le görüştü
Erdoğan ve Aliyev Iğdır Nahçıvan Doğal Gaz Boru Sınırı’nın temelinin atılması ve iki ülke ortasında çeşitli alanlarda gerçekleşen mutabakatların imzalanmasının akabinde ortak basın toplantısı düzenledi
Cumhurbaşkanı Erdoğan Son zaferle birlikte bölgede kapsamlı bir olağanlaşma için yeni fırsat pencereleri açılmıştır Bu fırsatın kıymetlendirilmesi gerektiğine inanıyorum Ermenistan’ın kendisine uzatılan barış elini tutmasını ve artık samimi adımlar atmasını bekliyoruz diye konuştu
Richard Giragosian son yaşanan olayların akabinde Ermenistan ve Türkiye ortasındaki olağanlaşma sürecinin tekrar başlaması için taze bir başlangıç görebileceklerini söylüyor
Giragosian iki ülke ortasındaki en kıymetli gündemlerin diplomatik bağların başlaması ve hudutların açılması olduğunu Kahramanmaraş sarsıntıları sırasında Ermeni yardım konvoyunun hududu geçmesiyle bunlardan ikincisinin aslında hiç de sıkıntı olmadığının görüldüğünü belirtiyor
Zengezur Koridoru projesi nasıl etkilenebilir
Ermenistan ile Azerbaycan ortasındaki değerli gündem başlıklarından biri de Azerbaycan ın batısını Ermenistan ın topraklarının güneyinden geçerek Nahçıvan a ve hasebiyle da Türkiye ye bağlayacak ulaşım yolları projesi
2020’deki 2 Dağlık Karabağ Savaşı sonrası imzalanan muahedede Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile Azerbaycan ortasında ulaşım yollarının açılması öngörülmüştü lakin şimdi bu mevzuda bir ilerleme kaydedilmedi
Azerbaycan ve Ermenistan mutabakattaki bu unsura farklı yaklaşıyor
İlgili hususta Bölgedeki tüm ekonomi ve ulaşım temasları açılacaktır Ermenistan Cumhuriyeti insanların araçların ve malların her iki tarafta manisiz hareketini organize etmek için Azerbaycan Cumhuriyeti’nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ortasındaki ulaşım irtibatlarının güvenliğini garanti eder sözlerine yer verilmişti
Metinde ayrıyeten Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni Azerbaycan’ın Batı bölgelerine bağlayan yeni ulaşım kontaklarının inşası gerçekleştirilecektir cümlesi yer almıştı
Azerbaycan bu metin ile iki ülkenin Zengezur koridoru konusunda anlaşmış olduğunu öne sürüyor
Ermenistan ise ulaşım yollarının açılmasını desteklediğini lakin bu unsurda Zengezur isminin kullanılmadığı üzere Bakü nün talep ettiği biçimiyle bir koridor projesinden de bahsedilmediğini belirtiyor
Son süreçle birlikte bu projenin akıbeti merak ediliyor
BBC Türkçe ye konuşan siyasi analist Richard Giragosian son durumun bu projeyi etkilemeyeceği bunun Azerbaycan ile Ermenistan ortasındaki barış muahedesine bağlı olarak şekilleneceğini savunuyor
Ancak Giragosian 2020 deki barış muahedesinde bu hususa değinildiği için bu yolların açılması konusunda optimist olduğunu belirtiyor
Oxford Üniversitesi nden Dr Leyla Aliyeva ise Rusya nın artık bu süreçte zayıflamış bir aktör olarak bu projede tesirinin azalacağını düşündüğünü Azerbaycan ın bu yolların ne maksatla kullanılacağı konusunda Ermenistan ı ikna etmeye çalıştığını sonucun iki ülke tarafından belirleneceğini söylüyor
Dr Aliyeva bunun yanında İran ın büyük ihtimalle projeyi Azerbaycan ın bölgedeki toprak tesirini artırma uğraşı olarak göreceğini ve bu yüzden İran ın halinin da değerli olacağını belirtiyor
Operasyon Ermenistan iç siyaseti nasıl etkiledi
Operasyon akabinde Ermenistan ın başşehri Erivan da protestolar düzenlendi ve Başbakan Nikol Paşinyan a istifa davetleri yapıldı
Paşinyan ayrıyeten kendisine yönelik bir darbe teşebbüsü planladığını da argüman etti
Richard Giragosian Ermenistan da kamuoyunda yaşananlarla ilgili bir öfke ve hüsran hali bulunduğunu bunun da olağan olduğunu söylüyor
Ancak Ermenistan daki hükümetin tehdit altında olduğunu düşünmüyorum diye ekliyor Giragosian ve bu görüşünün nedenleri şöyle açıklıyor
Öncelikle halkın içindeki öfkede maksat hükümet değil de Rusya ya hakikat yönelmeye başladı İkincisi ise Ermenistan daki muhalefet prestijsiz olmaya ve toplum tarafından beğenilmemeye devam ediyor ve bunun nedeni de muhalefetin bir evvelki daha otoriter ve yozlaşmış idareyle bağlarının bulunması Ayrıyeten muhalefetin alternatif bir plan önerisi de yok
Giragosian 2020 hezimetinden bir yıl sonra Ermenistan da yapılan seçimleri Paşinyan ın büyük bir farkla kazandığının altını çiziyor ve Paşinyan’ın iktidarı açısından bir tehlike bulunmadığı görüşünü savunuyor
Aliyev in gücü artar mı
Giragosian Azerbaycan bir zafer kazanmış olmasına karşın İlham Aliyev in gücü konusunda tıpkı fikirde değil
Azerbaycan daki istikrarsızlık imgesiyle ilgili son derece kaygılıyım diyen Giragosian bu görüşünün nedenini ise şöyle açıklıyor
20 yıldan fazladır ülkeyi yöneten idarenin babadan oğula geçtiği bir hanedanlık anlayışını temsil eden Cumhurbaşkanı Aliyev in hükümeti çatışmaya ve bir düşmana gereksinim duyuyor Meşruiyet eksikliği bulunuyor ve halkın ilgisini demokrasi eksikliği ve aileyle ilgili yolsuzluklara yönlendirmemesi için çatışmaya gereksinim duyuyor Ermenistan la bir barış mutabakatı bile Azerbaycan için kâfi olmayacaktır Bu yüzden görünümü zayıftır
Dr Leyla Aliyeva ise farklı düşünüyor
Aliyeva Son operasyon büyük ihtimalle Cumhurbaşkanı Aliyev in gücünü artıracaktır diyor
Taraflar bundan sonra ne yapacak
Ermeni ve Azeri yetkililer 26 Eylül de Belçika nın başşehri Brüksel de bir ortaya gelecek
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve Avrupa Birliği AB Kurulu Lideri Charles Michel’in danışmanlarının da katılacağı aktarılan bu görüşmede 5 Ekim de Paşinyan ve Aliyev in İspanya nın Granada kentinde yapacakları buluşmanın hazırlıkları görüşülecek
